“Birkaç yıl önce öğrencilerimden birinin ölümle sonuçlanan intiharından bahsetmek istiyorum. Marcia (gerçek adı değil), bir kırsal bölge okulunda onuncu sınıfta, benim özel eğitim sınıfıma verilen bir öğrenciydi. O, kendisini kontrol eden, sakin ve yardımsever bir öğrenciydi. Maya, tipik bir öğrenci olmanın dışında okuma güçlüğü vardı. Yine de dikkat ve gayretle çalışıyor, ödevlerini bitiriyordu. Sınıfta olması hoştu, benim olduğu kadar hızla diğer öğretmenlerinde favorisi olmuştu. O öyle iyiydi ki; yaklaşan intihara yönelik hiçbir endişemiz yoktu. Yaklaşan intiharın tüm uyarı işaretlerini kaçırdığımızı düşünüyorum. Geriye doğru bakıldığında, hepimiz onun cana yakın ve uyumlu, gönül rahatlığı içinde sakin olduğunu düşünüyorduk. Ancak trajik bir biçimde, haziran ayının not verme döneminin son pazartesi dönemi saat 05.00’te her öğretmenin kabusu olacak o telefonu aldım. Pazar günü sabahın erken saatlerinde Marcia’nın intihar ettiğini bana telefonla bildirdiler.
O sabah sınıf öğretmeni olduğum için müdür tarafından onun kaybına ilişkin haber verilirken, bu bilgiyi yeni duyanlar olacağı için öğrencilerin yaşayacağı duygusal çatışmaya hazırlıklı olmak, destek ve yardımcı olmak üzere erkenden okula gelmem istendi. İntihar, öğrenciler üzerinde adeta bomba etkisi yaratmıştı. Öğrenciler ve öğretmenler haberden etkilendi, yas konusunda danışmanlık almak için önceden belirlenmiş yerlere gitmek için davet edildi; bu konuda etkilenen tek kişi ben değildim. Yine de ben ne yapılacağına dair işaretleri, yani uyarı işaretlerinin nasıl kaçırdığımı kendime sorup durdum. Tabi ki belli olması gerekirdi. Haftalar ve aylar boyunca beni rahatsız eden bir soru daha sonra aklıma geldi. Ben daha dikkatli olabilseydim ve işaretleri belirleyebilseydim Marcia’ın ölümünü önlemede etkili olabilir miydim? Ama o işaretler nelerdi? Ben işaretlerin neler olduğundan emin olmadığım için kendimden utandım.
Bu trajediden birkaç ay sonra, ergen intiharı ve risk değerlendirmesi konusunu görüşmek üzere arkadaşlarımın yanı sıra müdürün de katıldığı toplantılara katıldım. Öğretim üyeleri düşmanca tutum yerine anne babaların ve yöneticilerin kusurlarına parmak basarak toplantının genel havasını canlandırma eğilimindeydiler. Ergen intiharı konusunu araştırma ve etkili hizmet içi eğitim programı geliştirmemiz, gerekirse değiştirebilecek bir duyarlı acil durum planı hazırlamamıza karar verildi.”
Bu anekdot Vance Austin’in yaşadığı kişisel bir anekdottur. Aynı zamanda bir vaka örneğidir. Yaşadığı bu olaydan sonra kendisi ve arkadaşları, ergen intiharını önlemek adına etkili bir plan geliştirme, intihar kriziyle başa çıkmaya ilişkin ruh sağlığı çalışanlarına, öğretmenlere yol gösterici adına bazı intihar uyarı işaretleri belirlemişlerdir. Ben de bu yazımda onları derlemek istedim.
Öncelikle gençler yaşadığı sıkıntılar üzerine pek yardım isteme eğilimi göstermezler. Direkt yardım istemeseler de hemen hemen her zaman çaresizliklerine ilişkin ipuçları vererek de yardım isteyebilirler. Ebeveynler, öğretmenler, ruh sağlığı çalışanları (psikiyatrist, psikolog, psikolojik danışman) bu ipuçlarını ayırt edebilmeli ve dikkatli olmalıdır. Ayrıca öğrenci depresyon geçiriyorsa ona özellikle dikkat edilmelidir.
Sözel İpuçları;
“Ben daha fazla etrafta olmayacağım.”
“Ben çok yoruldum.”
“Kimse umursamıyor.”
“Onlar bana yaptıklarından dolayı üzülecekler.”
“İnsanlar bensiz daha iyi olurdu.”
Bu gibi cümleler sadece birkaç örnektir. Bu cümlelerle karşılaşıldığında ne demek istediğine dair açıklama istenmelidir.
Davranışsal İpuçları;
Ani Davranış Değişiklikleri.
Okul Başarısındaki Düşüş.
Yeme ve Uyku Düzenindeki Değişiklikler.
Alkol ve Uyuşturucu Bağımlılığı.
Ölüm ve Şiddet Temalarıyla meşgul olma.
Ölen birisiyle birlikte olmayı istemek, aile ve arkadaşlarının dikkatini çekmek istemek, intikam, çözümlenemez gibi gözüken bir problemi çözmeyi istemek gibi durumları da sayabiliriz. Toplamak gerekirse bazı önlemler aslında olayın gerçekleşmesinden önce alınmalıdır. Türkiye’de bu biraz eksik ilerlese de kendi farkındalığımızı arttırırsak bazı trajik olayların engellenebileceğini düşünüyorum.
Ruh sağlığımızın uçurumun kenarında olduğu bu dönemlerin geçici olması dileğiyle.
Kaynakça: Austin, V.L. ve Scıarra, D.T. (2017). Çocuk ve ergenlerde duygusal ve davranışsal bozukluklar (M. Özekes, Çev.) İstanbul.
