Bir insanın kendi hakkını koruyabilmesi, kişisel sınırlarını belirleyebilmesi adına hayır diyebilme becerisi oldukça önemlidir. Bu beceri, riskli davranışlar karşısında kişinin öz iradesinin de olduğunu da bize kanıtlamaktadır. Hayır diyebilmek; öğrenilen ve öğretilen sosyal bir beceridir. Bireylerin çocukluk döneminde hayır demeyi öğrenmesi, kendilerinin farkına varması duyguları ve düşüncelerini deneyimlemesini, aynı zamanda tehlikeli durumlarda kendini korumasını sağlamaktadır. Çocuklardan her söylene uymasını, günlük hayatta istenilen pek çok şeyi yapmaları istenir fakat onlara görüşleri sorulmaz. Aksine kendi görüşleri ve tercihlerini belirtmeleri, en önemlisi de kendine saygılı ve özgüvenli bir birey olma sürecinde bu beceriyi kazanmaları gerekmektedir
Aslında çocuklar, yaşamlarının erken döneminden itibaren, onları tehlikelerden korumak amacıyla “hayır” tepkisiyle karşı karşıyadırlar. Bu “hayır”lara örnek olarak; sobaya dokunmamaları, kendilerine zarar verebilecek yerlere tırmanmamaları, caddede koşmamaları, kibritle oynamamaları, yabancılarla konuşmamaları gerektiği gibi durumları sayabiliriz. “Hayır” demenin çocuğun sadece fiziksel güvenliğine değil aynı zamanda manevi güvenliğine de katkı sağlayacağı, her çocuğun gelişip büyüyebileceği, onu takip eden ve onun ne yaptığına önem veren bir aileye veya güvenli bir alana ihtiyacı olduğu, “hayır” diyebilme becerisinin çocuğa sevildiği ve ona kendisini koruması gerektiği için öğretildiği ifade edilmelidir. Bu nedenle çocuğun “hayır” demesi istenildiğinde, bu sorumluluğun kendisine verilmesi gerektiği, ayrıca bu kararının bir başkası tarafından yargılanmasına da izin verilmemesi gerektiği dile getirilmektedir. Bu konuda en önemli görev de onların bakımını üstlenen yetişkinlere düşmektedir. Çünkü çocukların hayatlarının ilk dönemlerinde onları koruma görevi, onların bakımını üstlenen yetişkinler tarafından gerçekleştirilmektedir. Ancak yetişkinler, çocukları korumak için hayatlarının her döneminde onların yanında olamamaktadır. Bu nedenle kendilerini koruma görevinin, yeterli olgunluğa eriştiklerinde, çocuklara geçmesi ve çocukların çeşitli stratejiler kullanarak bu sorumluluğu üstlenmesi gerekmektedir.
Çocukların her söylenene evet denmesini, her istenileni yapması beklemek gerektiğinde hayır diyememelerine yol açmaktadır. Özellikle kültürümüzde var olan “ büyüklere karşı çıkılmaz, onların her istediğini yap “ gibi kalıplaşmış sözler çocukta yer ettikçe kendi haklarını ihlal ettiği, hayır demesi gereken riskli durumların ayrımını yapamamalarına yol açabilmektedir. Çocukların kendilerini koruyup, haklarını savunabildikleri, sınırlarının ihlal edildiği durumlarda hayır diyebildikleri ortamlarda yaşayabilmesi sağlanmalı ve kendi seçimlerini ifade etmesine ortam oluşturarak hayır deme becerisini kazandırmalıyız.
Bozkurt, Sibel. Son çocukluk çağındaki (9-11 yaş) çocuklarda hayır diyebilme ve atılganlık beceri sıklığı ve kullanılan ölçeklerin tanımlama yeterliliği. MS thesis. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
Erk, Emrullah. İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin empatik eğilim düzeyleri ve “Hayır” diyebilme becerilerinin incelenmesi. MS thesis. Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2021.