Yaşadığım coğrafyanın bana öğrettikleri, bu konuda kafa yoranların bulguları, kendi gözlemlerim dâhilinde Ketis’in sınırlarını çizmeye çalışacağım şimdi.
Temel yaklaşım yöntemim gereği, maddi temelleri esas aldığımda öne çıkan coğrafi veriler Göksu / Kalykadnos Nehri, Ketismetropolisi Coropissos / Kestel / Dağpazarı, Metropolis’in coğrafi bütünlüğü, ulaşım olanakları önüme çıkıyor.
Göksu Nehri’nin oluşum çatağının 15 km. aşağısına kadar uzanan kısmı, Kemenli Köyü doğusundan, kuzey yönünde takip edip, Hacı Ahmetli Köyü üzerinden uzanıp Torosları aşarak, İç Anadolu sınırlarına ulaşan çizginin içinde kalan ve de nehrin doğu kolunun Kravga civarından Laranda / Karaman’a uzanan çizginin doğusunda kalan alan coğrafi bütünlük oluşturur. Bu sınırlar içinde ekonomik / kültürel etkileşim üst düzeydedir. Hat sınırları dışında ise bu etkileşim yok denecek kadar azdır.
Sınırlarını çizdiğim alan içinde merkez, ortası diyebileceğimiz bir hatta, Laranda / Karaman’dan ilerleyerek, Kadim Filaretos (Fisandon / Dere) Köyü, Lale Köyü Kaynar Mahallesi, Punura (Yağlı, Sibila / Kavaközü), Coropisos’dan (Kestel / Dağpazarı) geçerek Olba’ya ve Sibila’dan Claudiopolis (Mut), Seleucia (Silifke), Kypros’a (Kıprıs) uzanan kadim Pers Yolu’dur. Günü koşullarında en kısa, en güvenli, en olanaklılı olan kadim yol, bu günde ayaktadır ve yine bölgenin bağlantı merkezidir.
Pers Yolu, Ketis’in Anadolu ve Dünyaya açılma / bağlanma yoludur aynı zamanda.
Konu ile ilgili eldeki ilk veri kabul edilen kaynaklar Ketismetropolisi Coropissos’un bu yol üzerinde olduğundan bahseder. Bu gün hala ayakta olan, ölümsüz Pers savaşçıları gibi ölümsüz olan Pers Yolu’nda Coropissos (Kestel / Dağpazarı) tam bir başkent gibi konumlanmıştır. Bu arada bu günlerde oldukça tanıtmış durumda olduğumuz Pers Yolu’da Ketis ile ilgili aramalarımızda ortaya çıkmış olup, başka yazılarımızda konu olmuştur. Ketis ekonomisinin merkez ulaşım ağı olan Pers Yolu, ekonomiye / üretime açık olmayan bölümleri ile birlikte, Dünyada eşi benzeri olmayan, kültürel / sportif yol olarak yaşama kazandırılacaktır.
Merkezde bağlanma ekseni olan Pers Yolu / Ketis ana yolu dışında bölge, birçok tali yolla da kendi içinde bağlantılıdır. Bunlardan en ana bağlantı olan iki yol kanaatimizce biraz sonra açıklayacağım gibi bölgeye adını veren ve bugün Kestel olarak bilinen dağın doğusundan ve batısından geçen iki yoldur. Bu yolların keşfi de tarafımızdan yapılmış, defalarca yürünmüş olup, başka yazı konusu olacaktır.
Yine kadim araştırma ve belgelerde Ketis şehri olarak tasniflenmiş Philadelphiea (Malia / Malya) ile Apadna üzerinden Sibila’ya uzanan bir yol vardır ki, tarafımdan yürünmüş olan bu yol da bir Ketis iç yoludur.
Benim çocukluğumda da Dağpazarı çevresinde yerleşmiş köylerin halkı, Dağpazarı’ndan başkent / metropolis diye söz eder. Bunun kuşkusuz alt yapısı, Dağpazarı Köyü’nün diğer köyler için kooperatifiyle, muhacir kültürüyle öncelikli, bir ekonomik / kültürel merkez olmakla birlikte bu topraklara yerleşmiş halkın, kendinden önceki halk / halklarla kültürel kaynaşması sonucudur.
Kadim Coropisseis kavmi kültürünün içine gelen Türk kültürünü özümsemesidir. Coropisseis kavminin elleri ile yonttukları taşlar, yapılarda duvar, söve olmuştur Kestel/ Dağpazarı’nda. Sarnıçları peynir üretim işliği, soğuk hava deposu olmuştur. Coropisseislilerin ekip diktikleri topraklarda yine buğday yetiştirilmekte olup, onların sulama kaynakları, sulama kanalları kullanılmaktadır. Ketis’in ovalarını sulayan Ketis Barajı bu gün yine Ketis / Coropissos / Kestel / Dağpazarı ovalarını sulamaya devam etmektedir. Kaya gömütlülerde uzanmış Ketisliler, tarlalarını eken Dağpazarlıları izlemekte, Dağpazarlılar, Ketisliler için ellerini birleştirip manevi dünyaya açarak, şükranlarını, iyi dileklerini iletmektedirler.
Devam edecek…