Taşeli Yöresi’nin kıyı kesiminde baş odak konum olan Silifke’de, ilçeye bağlı Ovacık Obası Tekkadın yerleşimini öne çıkaran, kendi doğal ortamında büyüyüp yetişen çok önemli bir ağaç türü bulunmaktadır.
Sözcük kökeni Yunanca olduğu düşünülen defneye, burada yöre ağzı Türkçe’de ‘teynel’ denilmektedir. Teynel ağacının yaprakları, otacı bilimi (aktar) alanında önemli bir ürünken, yiyecek alanında ise balık pişiriminde kullanılması ile bilinir. Ancak teynel ağacının yemişi de diyebileceğimiz giliği (tanesi), burada daha önemli bir öğedir.
Tekkadın yerleşimi çevresindeki tepeler üzerinde çok sayıda teynel ağacı vardır. Doğal ortamında kendi gelişimiyle büyüyen bu ağacın, zeytinden biraz daha küçük olan giliklerinin tüsü (rengi), olgunlaşınca yeşilden karaya döner.
Kararan gilikler (taneler), ağaçlardan el birliği ile toplanıp torbalanır. Biriken teynel gilikleri kazanlara aktarılır, üzerine aşırı olmayacak ölçüde su konulup akşama doğru kaynatılır. Yaklaşık 1 saat kaynayan aşaması gören teynel dolu kazanlar, akşamdan tanyeri ağarana değin dinlenmeye bırakılıp soğur.
Gün ağarınca kazanların içinde suyun yüzeyine çıktığı görülen yağ katmanı, bir kepçe ile alınır, kazandan ayrılır. Sonra kazanlar içinde suyu azalmış olan teynel gilikleri ayaklara giyilen çizmeler ile iyice çiğnenir. Akşamdan kaynadığı için yumuşamış olan teynel gilikleri kolayca dağılır, etli kabuğu ile çekirdekleri ayrışır, ancak kazandan çıkarılıp alınmaz.
Bu işlemden sonra kazanlara bir kez daha yeterli oranda su konulup ikinci kez kaynatım işlemi yapılmaya başlanır. Kaynama aşaması en az 1-2 saat sürdürülür. Bu kaynatmadan sonra yeniden soğumaya alınan kazanlarda suyun üzerinde kalan yağ katmanı yine kepçelerle alınıp ayrılır. Yağ alma sırasında çöplerin içeriğe karışmaması için bir kaç kez süzgeç kullanılır. Duru yağ bu işlem sonunda artık kullanıma uygun duruma getirilmiş olunur.
Zeytin veriminde olduğu gibi teynel verimi de bir yıl çok bir yıl az ürün düzeninde görülür. Ortalama olarak 8-10 kg teynel giliğinden (tanesinden) 1 kg teynel yağı elde edilir. Yağ kaynatımından sonra kazanlarda geriye kalan yarı çamur kıvamında olan gilik çökeltisi, keçilerin yemlerine karıştırılıp yoyulması (ziyan olması) önlenerek yarar sağlanır. Keçi yemine katılmayan teynel çökeltisi, kimilerince de kışlık yakıt olarak kullanılır.
Teynel yağının en çok kullanıldığı alan sabun yapımıdır. Tekkadın yerleşiminde teynel yağı çıkaran yerleşikler, sabun yapımını da bize şu biçimde anlatmış oldular.
Ortam sıcaklığında 3 kg teynel yağı bir kaba konulur. Ayrı bir kaba ise 1 kg kostik konulup bunun üzerine azar azar ortam sıcaklığında su dökülüp eklenir. Su ile karışan kostik bir yandan eriyip çözülürken diğer yandan da suyla tepkimeye girdiği için ısınmış olur. Bu karışım daha sonra yavaş yavaş teynel yağına dökülür, dökülürken karıştırılır. Belli bir kıvama gelen tüm karışım daha sonra tabanı düz yayvan bir başka kaba aktarılıp orada kendiliğinden donması içim bekletilir. Bir iki saat sonra ise donan karışım, kalıp kalıp kesilerek sabun yapımı sonunda bitirilmiş olunur.
Teynel yağı, ağrıyan yerlere sürülerek iyileşme sağlanır, sabun ise yıkanırken kullanılarak tende yararlı, saç sağlığında ise olumlu sonuçlar alınır.
Burada yaptığımız çekimlerde bize bilgilerini aktaran değerli Tekkadınlılar olarak Feride anne ile eşi Osman baba, oğulları Abdullah arkadaşımız ile eşi Emine bacı, onların kızları Cemre ile Ceren’e, ayrıca koyun keçi besiciliği yapan Apdil arkadaşımız ile bacısı Memnune kardeş, yine bu obada çaylarını içip yanlarında dinlendiğimiz büyüklerimiz Ahmet amca ile eşi Ayşe teyzemize sağ olsunlar var olsunlar diyoruz.
Yine değerli yönetmenimiz Zeynep Tor ile türkülerin güzel sesi Kürşat’a, yanlarında çekim işlerini yürüten emekçi arkadaşlarımıza da sevgilerimizi iletiyoruz.
Yaklaşık 40 konuttan oluşan Tekkadın yerleşimi, Silifke’nin yukarı kırsalında yer alan Ovacık Obası’na bağlı beş öbek yerleşiminden biridir. Diğerleri ise Deveini, Hançerli, Gökburç, Firez olarak sıralanır. Bunlardan Firez’in adı, ekin derilirken geriye kalan saplardan adını alır diye söylenir.
Silifke’nin Ovacık Obası’nı oluşturan beş öbek yerleşimden biri olan Tekkadın, deniz düzeyinden yaklaşık 700 metre yükseltide tepe yamaçları üzerinde kuruludur. Silifke kent içine kuzeydoğu yönde kuş uçuşuyla 14 km uzaklıkta yer alan Tekkadın yerleşimi, kente Demircili Obası ile İmamlı Yaylası üzerinden karayoluyla 23 km, Atakent ile Atayurt yerleşimleri üzerinden karayoluyla 30 km, en yakın deniz kıyısı konumu olan Göksu Kumsalı’nın doğu ucundaki Atakent Kumu ile Yapraklı Koy’a ise yine kuş uçuşu 10,5 km uzaklıktadır.
Konu yazımı ile çekimler Aytaç Kurtuba
