PERS YOLU’NDA KARAMANOĞLU YERLEŞİMİ
Çok katılmasam da coğrafyanın en azından kıt olanaklar zamanında herkes için kader olduğunu kabul ederim. Kömürcü’nün her iki bölümü ile sulak bir alan olduğunu biliyoruz. Yıl boyunca akan iki ana çay ve değişik yerlerde oluşmuş muhteşem pınarlar, bu yapıyı yaratır ve destekler. Yanı sıra Kömürcü vadisinin oldukça güçlü iki boğazı ve Kavaközü Kapızı tarafından oluşturulan hava akımı, öz karakterini besler büyütür.
Kömürcü’nün merkezinde iki kuytuluk vardır. Bunlardan biri Kocaçam eteklerindeki geniş kuytu çökek ve çökeği her kış biraz daha yaran kış suları yarığıdır. Diğeri Deveçökeği Burnu etekleridir.
Türklerin Anadolu’ya girişinin Persiya Selçuklularının talan amaçlı yaptıkları Malazgirt Savaşı ile olduğu söylenirse de pek katılmam. Malazgirt’ten yaklaşık 200 yıl önce Anadoluda Türkler görünmeye başlar. Bunun nedeni, öncesinde Arap İslam talancılardan kaçmak iken sonrasında Türk boylarının kendi iç kapışmaları olmuştur.
Özellikle adımı aldığım Oğuz boyları, Orta Asya Türk iç çatışmalarından uzaklaşarak, Hazar Denizi güneyinde yerleşmişken, bu bölgelerde Büyük Selçuklu Devletinin kurulması üzerine, Doğu Anadolu, Kuzey Suriye, Orta Anadolu üzerinden Anadolu’ya dağılmışlardır. İşte bu boylardan biri de protest, Şamanist kimliklerini İslam Kültür İstilasından korumayı başarmış Karamanoğulları’dır.
Karamanlılar, gerek Persiya gerekse Anadolu Selçukluları ile yaşayacakları çatışmalardan korunabilmek için yerleşim yeri olarak kendilerine Larende çevresi Torosları, merkezi otoritenin uzanamayacağı yerleri tercih ederler. Buralar onların geldiği 1230’lar civarı tarihler itibarı ile Ermeni Anadolu halkının yaşadığı yerlerdir. Bizans topraklarıdır. Özelinde ise Bizans vassalı olan Çukurova Ermeni Krallığı topraklarıdır. Bu tercihleri o gün için hayata tutunmalarını sağlarsa da gelecekte Anadolu’nun iki büyük beyliğinden biri olmalarını sağlayacaktır.
Çocukluğumdan itibaren cevabını aradığım sorulardan ikisi şuydu;
1. Kavaközü’nden Kara Değirmen’e giderken yol üzerinde olan Gavur Mezarlığı’nda kimler yatıyor?
2. Değirmen Boğazı’na girişteki Örendenyaka da kimler oturmuş?
Bu gün bu soruların cevabı tarafımdan bulunmuş durumda. Gavur Mezarlığında Kilikyalılar, Persler, Ermeniler yatmaktadır. Gavur Mezarlığı adı Karamanoğulları’ndan kalmadır. Çünkü son Ermenilerden sonra buralarda Karamanlılar yaşayıp, kültür aktarımını onlar yapmıştır.
Örendenyaka ise Karamanoğulları yerleşimidir. Merkezi otoriteye uzak durarak, yaşam fırsatı oluşturabilen Karamanoğulları, Toroslarda güvende kalırken, buralardaki ormanlardan kömür üreterek Larende’ye bu günkü Karaman’a satmışlardır. Karamanlılar adlarını, yaptıkları kömür işinden alırlar. Karaman, büyük kara anlamındadır. Karaman beyliğinin kurucusu Kerümiddin, bir kömür tüccarıdır. Lakabı bu nedenle “kara”dır. Kömür işi yapan arkadaşlarından daha büyük çaplı iş yapmaktadır. Kerümiddin arkadaşlarına kömür ürettirip onların ürettiği kömürü satın alıp, bin yıllardır önemli bir ticaret ve iş merkezi olan Larende’ye ticari amaçla satıyordu. Bu arada etrafında oluşturduğu adamları ile yol kesip haraç topluyordu. Öyle ki, giderek Larende ve çevresi bölgesine “Kerümiddin İli” dendi. İşte bu sıralarda Kerümiddin’in aynı zamanda büyük çaplı kömür işi yapmasından dolayı benzerlerinden ayırt edilme ihtiyacı gelişti ve kara sıfatına büyük anlamında “man” eki eklenerek büyük kara anlamında “Karaman” sıfatını edindi. Karaman oldu, liderliğini tescilledi. Kurucu Atası Ermenek tarafını mesken tutarken, Kerümiddin Karaman Kavaközü ormanlarını ve buralar üzerinden Akdeniz’e uzanan Pers Yolu üzerini mesken tuttu. Pers Yolu’nu iyi bilen Karaman ileri zamanlarda Pers Yolu’ndan ilerleyerek, Akdeniz’e uzanan askeri seferler düzenleyecektir.
Kömürcü’de yaygın olan kömür üretiminde kullanılacak ağaç türü çam ağacıdır. Yine Kömürcü’de yüksek oranlı ateş yakılıp kömür üretilebilecek tek yer Kocaçam etekleridir. Buraya ilişkin bilgileri yukarıda anlatmıştım. Kocaçam eteğinde kömür işi yapan Karamanlılar konutlarını, Örendenyaka’ya yapmışlardır. Burada coğrafyanın kader olduğu yer Örendenyaka’dır. Kömürcü Özü’nün ayazından, ortasından geçen yaz kış eksik olmayan suların oluşturduğu soğuk, ancak Örendenyaka’da savuşturulur. Bunun için insan için Örendenyaka, kömür taşıyıcısı develer için Deve Çökeği zorunlu yerleşim alanıdır.
Karamanlılar Kocaçam altında kömür üretip, Örendenyaka’da barınıp, Deveçökeği’nde barındırdıkları develeri ile kömürlerini taşıyarak ticaret yapmışlardır. Larende’ye Pers Yolu’ndan ulaşmışlardır. Tarih içinde buralardan çekilince, yapılar yıkılarak ören olmuş ve buralara yerleşen Kavaközülüler Karamanoğlu örenine, yakalık yerde olduğu için Örendenyaka demişler. Kocaçam eteğinde buldukları kömür üreten işlik kalıntılarına atfen de bu öze Kömürcü adını vermişler.
Karamanlıların Larende civarına geldikleri zamanlarda bölge halkı Ermeni Hristiyan’dır. Karamanlıların kurucuları atası Nure Sofu’nun dini anlamda dönme olduğu konuşulur. Aynı zamanda Babai’dir. Kocaçam eteğinde ve Örendenyaka’da bulunmuş yirmi beş çarpı yirmi beş ebatlarında üzerine haç işareti kazınmış iki adet taş tarafımdan korunmaya alınmıştır.
