PERS YOLU BİR SU DEĞİRMENİ

Amin Maalouf, Hasan es- Sabbah için, Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri adlı kitabında şöyle der: “Bu parlak adamın hayatını tarikatını örgütlemeye adamaya götüren koşullar bütün ayrıntıları ile bilinmektedir.”
Yeryüzünün neresinde olursa olsun, parlak adamlar benzer karakterler gösterir. Gözlem, analiz, karar verme, kararlılık, geneli kucaklama, gerçekçi olma, bedel ödeyebilme, vefalı olma gibi nitelikler taşırlar. Mutlaka sanatsal bir yanları vardır.
Kavaközü’nün kurucu “parlak adamı” Nizam Salih’i Kavaközü’nü kurmaya götüren koşulları bütün ayrıntıları ile bilmiyorum. Yaşadığı dönemi analiz ederek, ihtiyaçlarından hareketle olasılıklar ileri sürüyorum. Bundan önce, kayın biraderi İnce Mustafa’nın oğlu Ali’nin, kardeşi Hacı Mustafa’nın kızı Hatice ile evlenmesinden sonra, Kavaközü’ne yerleştiğini söylemeliyim. Yerleşim ve ekip dikmek için de bu gün İnceler Mahallesi olarak bilinen yeri göstermişler kendisine.
Hakkında çok bir veriye ulaşamadığımız, Karadeğirmen’in kuruluş ve yaşam hikâyesinde önemli yer tuttuğunu düşündüğüm, karar oluşturmamda ışık olacak kişiler ve olaylar hakkında yeterince durduğumu düşünüyorum. Karadeğirmen’in, kuruluş aşamasında değilse de ileri zamanlarındaki sosyal dokunun oluşmasında önemli yeri olan bir kişiden daha bahsetmem gerekir.
Hacı Hasan.
Yukarıda Nizam Salih den bahsederken, Kavaközü’nün ilk üç kurucularının, Nizam ve Hacı Mustafa kardeşler ile enişteleri Hacı Hasan olduğunu yazmıştım. Hacı Hasan’ın aslen Silifke ilçesi, Araplı Köyü’nden olduğunu da. Eşinin adı Gülsüm. Gülsüm Lale- Karaman doğumlu. Hacı Hasan ve Gülsüm’ün tek çocukları var. Adı Abdi. Bin sekiz yüz atmış iki, Lale- Karaman doğumlu. Buradan da anlıyoruz ki Araplılı Hacı Hasan, yazlamak için çıktığı Lale Köyü civarı yaylakda güzel Gülsüm ile evlenip, Lale’ye yerleşir. Yine Lale Köyü civarına yaylaya çıkıp, buralarda arıcılık da yapan bir başka Araplılı aile olan, kendilerinden İmamlılar diye bahsedilen ailenin, Kavaközü’ne yerleşmesine de ön ayak olur. İmamlılar, isimden de anlaşılabileceği gibi, Kavaközü’nün uzun süre imamı olacaklar. Öte yandan tek oğlu Abdi, tek çocuk olsa da, kendinden sonra oldukça kalabalık bir soy oluşturacak.
Hacı Hasan, Kovaözü’nü ileri zamanlardaki Kavaközü’nü, Ali Bey diye birinden, ilk alan, ardından, kayın biraderleri Nizam ve Hacı Mustafa’ya hisse verip, Lale den Kavaközü’ne göç fikrini olgunlaştıran kişidir. Hacı Hasan için, Kovaözü’nün, adı saklı, “parlak adamı” demek çok uygun. Adı saklı diyorum ki Kavaközü’nde Hacı Hasan’ın, kader tayin eden işleri pek bilinmez. Adından bahsedilmez. Saklı olmayan, adından çok bahsedilen “parlak adam” Nizam Salih’dir.
Adı geçmişken, Ali Bey’den de iki kelime bahsedelim. O bir ayandır. Politikacıdır. Yine Kanaatim o ki destanımızın başkahramanı Ayan Karabey ile arkadaştır. Karadeğirmen Bölgesi ile yakından ilgilidir. Başka bir yazı konusu olacaktır.
Bütün anlatılarım ele alındığında anlaşılacağı gibi, Kavaközü ile Lale Köyü arasında sıkı bir ilişki var. Bunun nedeni ekonomik. Sıkı ekonomik ağı ören hattın adı, Pers Yolu.
Karabey’in Karabelalı Köyü’nden çıkarak, Değirmen Boğazı’nda bir değirmen kurma fikri oluşturmasında da Pers Yolu’nun önemli bir yeri var ve fakat o tarihte Pers Yolu olarak değil, Mut Yolu olarak biliniyor.
Nihayet adından ve işlerinden oldukça bahsettiğim, Kavaközü Bölgesi’nin, adı saklı olmayan, “parlak adamı” Nizam Salih için, son sözlerimi söylemeye.
Lale Köyü’nün, önde gelen, küçükbaş üreticilerindendir. Lale Köyü, oldukça gerilerden gelen bir yerleşimdir. Zamanın binlerce yıllık merkezi Laranda’ya çok yakındır. Büyük meraları, sulak alanları vardır. Ayanların gözde yerleşimidir. Öyle ki arazileri içinde bugün dahi, “Bey Sekisi” diye anılan yerler vardır. Seki, ekip dikilen, tarım yapılan tarla anlamındadır. Lale’nin geniş otlaklarında zamanın en gözde işi, dahası, Anadolu kırsalının tek işi, küçükbaş hayvancılık, çok geniş miktarda yapılır. 20.02.2024.
Devam edecek…