2008 Mayıs ayı içinde bu kitap ile ilgili bir yazı yazmıştım. Yazıyı arşivimde bulamadım. Ama yazı sosyal medyada yayınlanınca, bir akşam yazar Ali Rıza Bozkurt Amerika’dan beni aradı. Teşekkür etti. O günden sonra hak’ka yürüyünceye kadar, çok defalar görüştük. Ama hep o aradı. Bölgemizde sorunlar konusunda sorular sordu, yanıtlar aldı. Bir görüşmemizde sormuştu:
“Meral Akşener’i nasıl buluyorsunuz?”
“Demirel, Ecevit, Özal, Akbulut’u gördük, yaşadık, çaldılar çırptılar, ama Cumhuriyet’e dokunmadılar. Meral Akşener’in de halife olma niyeti yok.”
“Mesaj anlaşıldı.” demişti. O günden sonra Meral Akşener, MHP içinde çok mücadele etti, olmadı, İYİ Parti’yi kurdu. Genel merkez binası bulamadılar, o yardımcı oldu.
Bir görüşmemizde de; “Artık uzlaşma dönemi, yeni bir iktidar gelecek. Sol çevre fazla beklentiye girmesin. İktidar değişecek, biraz rahatlayacaksınız. Seçilen vekiller, yöneticiler dostlarınız olacak, eh sizin de çocuklarınız istihdam edilecek.”
Yerel seçimler sırasında Mersin’de CHP ve İYİ Parti ayrı ayrı seçimlere girince onu aramak istedim. Bir türlü ulaşamadım. Google sorduğumda, 27 Kasım 1918 günü Amerika’da hak’ka yürüdüğünü orada toprağa verildiğini öğrendim. Bir kere onun ile görüşmek istedim. O da olmadı.
Şimdi gelelim Ekim 2007 ayında önsözünü yazdığı kitabına. Ülkede yeni sivil anayasa çalışmaları başlayınca bu konuda Amerika’da Harvard Üniversitesi’nde doktorasını yaptı. Orada akademisyen olarak çalıştı. İşte bu deneyimlerini, içinden çıktığı, çok sevdiği ülkesinde çağdaş, kalıcı bir anayasa görmek isteğiyle, düşüncelerini bir kitap olarak yazmış, bizlere bırakmış.
O her zaman haklı olduğu gibi, günümüzde hala haklılığı devam ediyor. Önerdiği anayasa hazırlığı dikkate alınmadığından, o yıllarda hazırlanan ve uygulamaya sokulan anayasa ile parlamenter sistem yok olmuş, başkanlık sistemi ise çökmüştür.
MHP ve AKP dışında tüm partiler, GENİŞLETİLMİŞ PARLEMENTER SİSTEM üzerine tüm partiler söz birliği etmiş gibi aynı şeyleri belirtiyorlar.
İşte burada yapılacak olası erken seçim sonrasında, CUMHUR’UN ANAYASASI hazırlanırken; onun önerdiği şekilde ANAYASA HAZIRLAMA MECLİSİ kurulmalı. Bu meclis de siyasi partiler yerine, bu konuda uzman kişiler, sivil toplum örgütlerinin temsilcileri olmalı.
Kitapta 19. yy. hazırlanan başta Amerika, İngiltere gibi hala bir yerine dokunma ihtiyacı olmayan anayasa çalışmalarını örnek vermiş. Biz de 1921, 1924, 1961, 1982 anayasa hazırlama meclislerinin içinde 1961 anayasasının buna benzer olduğunu, ama bu anayasanın bol geldiği bahisle sürekli uygulanmadığı, değişiklik yapıldığını belirtmiştir.
Kitabı okurken altını çizdiğim konuları sizlerle paylaşmak istiyorum.
“Bu kitabın adını ‘CUMHUR’UN ANAYASASI, Sihirbaz Torbası’ koydum. Sokakta simit satan çocuklar, motor atölyesinde çıraklık yapan gençler, evde yemek pişiren kadınlar bilsinler istedim.” (Sah. 25)
“… Nüfusumuzun büyük bir kısmı, akşamdan sabaha yiyeceği ekmeğin derdindeyken, anayasanın değil, o gün çocuklarına götüreceği ekmeğin derdindedir.” (Sah. 26)
“… Cumhur’un Anayasası adı ile hazırlanırken; efsane dostum Livaneli her zaman yaptığımız telefon görüşmelerinden birini yaptım. Kitabın adını sordu. ‘Cumhur’un Anayasası’ dedim. ‘Sihirbaz Torbası’ daha güzel olur, deyince. Kitabın adı Sihirbaz Torbası diğer adı oldu.” (Sah. 38-39)
Kitap çalışması yaparken torunu ona bir çizgi film önerir. Çizgi filmi ilgi ile izler. Amerika’da anayasa çalışması yağan meclisin bir çaycısı vardır. Thomas ile yaşlı meclis üyesi arasında geçen konuşmada Thomas, Franklin’e; “Sen asıl tüm insanlara eşitlik ve özgürlük verilmesini anayasaya koymazsan, o zaman senin çayına yalnız şeker değil, bal bile koyacağım ki, anayasayı bitirmeden hastanelik olasın. Kölelik insan oğluna yakışır mı?” (sah.44)
İlerleyen çalışma sırasında Torunu Ali ona der ki; “Dede… işte demokrasi bu tahterevalli oyunudur. Dengeleri doğru seçmezsen devlet bir tarafa yatar.” (Sah. 46)
İnternette oyun devam ederken, yazar oyunu kaybeder. Torun Ali bir kahraman olarak karşısına çıkar: “Dede sen üzülme, seni aldattım. Baştan hata yapmanı sağladım. Değişiklikleri, anayasa değiştirme meclisi yerine / kongreye yaptırmakla baştan hata yaptın. Bu seçenekte zaten kazanma imkanın yoktu ki . Senin daha çok anayasa çalışman lazım.” (Sah. 47)
DEMOKRATİK PLATFORM:
“… Bacaklara oturan platformun üstünde, o ülkenin bütün varlıkları vardır: Özgürlükleri, saydamlıkları, insan hakları, bürokrasi, askeri, okulları, eğitimi, dinsel hakları, dinsel kurumları (camileri, kiliseleri), endüstrisi, sağlığı, vatandaşları, ticareti, zenginleri, fakirleri, festivalleri, düğünleri, eğlenceleri , kavgaları, hapishaneleri, suçluları, bilim adamları, aklınıza gelen her şey buna dahildir. Bir devlette aklınıza ne gelirse hepsi üçlü sayacağına oturan demokratik platformun (demokrasi tablasının) üzerindedir.” (Sah. 55)
“… halkın üçte birinin oyu, bir-iki partinin mecliste halkın yarıdan fazlasını temsil eden sandalye sahibi olmasına neden olmaktadır. Halkın yarısı mecliste temsil edilmemektedir. Halkın seçmesi gereken millet vekillerini 2-3 partinin lideri seçmektedir.” (Sah. 66)
“Masayı doğru hazırlayacak olan atölye, Cumhurun anayasa yazmak üzere seçeceği tarafsız meclis ANAYASA HAZIRLAMA MECLİSİ’dir.” (Sah. 72)
“Kanunları değiştiremeyen meclis, kanunun anayasaya uyduramayınca, anayasayı değiştirme yetkisini kullanıp, anayasayı değiştirir ve anayasayı kanuna uydurur. Cumhuriyet anayasalarının ölümcül hastalığı budur. Anayasa değiştirme yetkisinin meclislere bırakılmasıdır.” (Sah. 77)
“… halkın yararına toplu taşıma için değil de otomobil üreticilerine yararlı olacak olan otoyol ve benzeri harcamalara yönelebilir…” (Sah. 93)
“Amerika’da parti lideri görevi sırasında ve ayrıldıktan sonra 2 sene içerisinde seçimle gelecek hiçbir yere aday olamaz. Türkiye’de de aynı husus benimsenerek, parti lideri sultası engellenebilir.” (Sah. 109)
“Yeni anayasanın sağlıklı bir demokratik yapıyı (kontrol ve karşı denge) halk ile çıkar çelişkisi olmayan üyelerden kurulu bir ANAYASA KURUCU MECLİSİ’ne hazırlatılması gerekir.” (Sah. 121)
“1982 Anayasası, tarafsız bir meclis yerine, danışma meclisi gibi etkisiz bir meclis tarafından hazırlandığı için erkler bir birine karışmış, biraz doğru olan kısımları da değiştirme yetkisine sahip olan meclis ve politikacılar tarafından iyice tahrip edilerek bu güne taşınmıştır.” (Sah. 157)
2008 yılından bu yana 13 yıl geçmiş. Anayasa değişiklikleri, referandumlar. Dengeler değişmiş, parlamenter sistem yerine, başkanlık, tek adamlığa giden yol adım adım gelinmiş. AKP, MHP dışında bütün siyasi partiler; GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLEMENTER SİSTEMİ’ni çok güçlü şekilde seslendirmeye devam ediyorlar.
Yeni anayasa, yeniden parlamenter sisteme dönüş. Gelin Ali Rıza Bozkurt’un SİHİRBAZ TORBASI’na bir bakalım. Reçete yazılmış.
Onu her zaman saygı ile anacağız. Aydınlık içinde olsun.
(*) Ali Rıza Bozkurt,
Cumhur ‘un Anayasası / Sihirbaz Torbası, Siyah – Beyaz.
